هر آنچه در مورد ابعاد و اندازه فرش ایرانی باید بدانید

هرآنچه در مورد ابعاد و اندازه فرش ایرانی باید بدانید

با گسترش زندگی شهر نشینی در طی قرون گذشته و در نتیجه ایجاد الگوهای جدید در زندگی شهری، به‌تدریج در ابعاد سنتی فرش دستباف نیز تغییراتی ایجاد شد. چرا که دیگر فرش‌هایی با ابعاد کوچک و قابل حمل که ضرورت سبک زندگی روستایی و عشایری بود، احتیاجات زندگی شهر نشینی را برآورده نمی‌ساخت. لذا ابعاد فرش دستباف نیز به‌تدریج و به‌مرور زمان افزایش یافت. در این مقاله قصد داریم انواع فرش دستباف را به لحاظ ابعاد و اندازه مورد بررسی و ارزیابی قرار دهیم.

تغییر ابعاد فرش در گذر زمان

در گذشته و در جریان زندگی روستایی و عشایری، بافندگان الزامی به رعایت ابعاد خاص برای بافت فرش نداشتند؛ چرا که زندگی در چادرهای کوچک لازمه‌ی فرهنگ عشایری بود و حتی پس از آن که بسیاری از کوچ‌نشینان به یکجانشینی روی آوردند نیز ابعاد اتاق‌های آن‌هابه آن اندازه کوچک بود که سبب می‌شد بافندگان تنها اقدام به بافت فرش در ابعاد کوچک نمایند، همچون قالیچه ذرع و نیم، دو ذرع و حداکثر 6 متری. علاوه بر آن قابل حمل بودن فرش و همچنین دار قالیبافی در زندگی عشایری اهمیت ویژه‌ای داشت؛ لذا تا پیش از رواج فرهنگ شهر نشینی، ضرورتی برای بافت قالی در ابعاد بزرگ احساس نمی‌شد. اما پس از گسترش ارتباطات و ابزارهای ارتباط جمعی با شهرها و آشنایی تولیدکنندگان فرش با فرهنگ شهری و الگوهای جدید شهر نشینی، و همچنین از زمانی که بافندگان به هنر خود به‌عنوان یک پیشه و راهی برای کسب درآمد اقتصادی نگریستند، اقدام به افزایش ابعاد قالی و ایجاد تنوع در بافت، مطابق با نیازهای زندگی شهرنشینان نمودند. در نتیجه امروزه شاهد بافت ابعاد متنوعی از قالی دستباف از انواع قالیچه‌های کوچک ذرع و نیم و دو ذرع تا فرش‌های بزرگ 12 متری، و حتی گهگاه فرش‌های هنری و خاص در ابعاد بزرگ‌تر هستیم. در ادامه مطالب به بررسی هریک از ابعاد رایج فرش دستباف در ایران خواهیم پرداخت.

ابعاد رایج در فرش دستباف

همانطور که گفته شد، فرش‌های دستباف ایرانی به لحاظ ابعاد و اندازه دارای تنوع بسیاری هستند و این به آن جهت است که قابلیت مفروش‌ کردن فضاهای مختلف با اندازه‌های متفاوت را داشته باشند. فرش‌های دستباف ایرانی در اندازه‌های بسیار کوچک همچون پادری و پشتی گرفته تا اندازه‌های بسیار بزرگ مثلاً فرش‌های نفیس 1000 متر مربعی و گاهی بیشتر از آن، بافته می‌شوند. لذا داشتن اطلاعات اولیه از ابعاد فرش دستباف و نام‌گذاری‌های خاص آن به منظور انتخاب اندازه صحیح فرش هنگام خرید امری مهم است. ابعاد مختلف و متعارف فرش دستباف با نامگذاری‌های خاص خود مشخص می‌شوند؛ همچون: پادری، پشتی، ذرع و نیم، دو ذرع، کلگی، کناره، قالیچه و قالی در ابعاد مختلف.   
همانطور که اشاره شد، فرش‌های دستباف بر حسب نیاز و کاربرد در اندازه‌های متفاوتی همچون پشتی، پادری، کناره، ذرع و نیم، دو ذرع و انواع قالی در ابعاد مختلف بافته می‌شوند. در ادامه به بررسی ابعاد رایج در فرش دستباف ایران پرداخته شده است:

فرش‌های دستباف در اندازه بزرگ (قالی)

هنگام تصمیم‌گیری برای خرید فرش دستباف است، دو فاکتور اولیه اما ضروری هستند که همواره باید آن را مد نظر قرار داد تا بتوان فرشی مناسب تهیه کرد. فاکتور اول، انتخاب فرشی است که به لحاظ طرح و نقش و رنگ، با دکوراسیون مکانی که قصد استفاده‌ی آن را داریم همخوانی داشته باشد. فرش‌های دستباف ایرانی از نظر طرح و نقش، دسته‌بندی‌ها و انواع مختلفی دارند: از جمله فرش‌هایی با نقوش هندسی یا گردان، فرش‌های اسلیمی یا ختایی، فرش‌های گلدار، فرش‌هایی با نقش شکارگاه و غیره. همچنین مناطق مختلف قالیبافی در ایران نیز هر یک طرح و نقش مختص به خود را می‌بافند. پس هنگام انتخاب فرش دستباف، در نظر گرفتن تناسب نقش و هارمونی رنگ آن با فضای مورد استفاده بسیار حائز اهمیت است. اما دومین فاکتور در انتخاب فرش، در نظر گرفتن ابعاد آن متناسب با فضای مورد استفاده است. فرش‌های دستباف بر خلاف فرش‌های ماشینی که دارای ابعاد استاندارد 9 متری، 12 متری و غیره هستند، به لحاظ اندازه دارای تنوع گسترده‌ای هستند. لذا دانستن اندازه‌های معمول و متعارف فرش‌های دستباف و توجه به ابعاد و اندازه فرش هنگام خرید آن، اهمیت ویژه‌ای دارد.  
 

ابعاد رایج قالی دستباف 

قالی به آن دسته از فرش‌های دستباف گفته می‌شود که بزرگ‌ترین اندازه را در میان فرش‌ها دارند. به لحاظ ابعاد و اندازه، قالی‌های دستباف شباهت‌هایی با فرش‌های ماشینی دارند و می‌توان از آن برای مفروش‌ کردن فضاهای بزرگ استفاده نمود. به طور کلی، به فرش‌های دستباف با اندازه‌ی بزرگتر از 6 متر مربع، قالی گفته می‌شود؛ و در مقابل فرش‌های کوچکتر از 4 متر مربع را با نام قالیچه می‌شناسند. قالی‌ها نیز از نظر اندازه، دارای تفاوتهایی هستند و شامل قالی‌های اندازه کوچک، قالی‌های متوسط، قالی‌های بزرگ و بسیار بزرگ می‌شوند که در ادامه به توضیح هر یک خواهیم پرداخت.  
-    قالی‌های کوچک معمولاً به ابعاد 2×3 و یا 2.5×3.5 متر مربع بافته می‌شوند.  
-    قالی‌های با اندازه‌ی متوسط عموماً دارای ابعاد 3×4 یا 3.8×2.8 متر هستند. قالی‌های دستباف کوچک در ابعاد 2×3 و قالی‌های متوسط با ابعاد 3×4 رایج‌ترین و پر استفاده‌ترین ابعاد در میان فرش‌های دستباف هستند، چرا که همخوانی زیادی با فرم معماری و فضاهای داخلی منازل ایرانی دارند.   
-    قالی‌های بزرگ معمولاً به فرش‌هایی با ابعاد 3.5×4.5 و یا 4.8×3.8 گفته می‌شود.  
-    قالی‌های دستباف بزرگتر از اندازه‌های ذکر شده معمولاً در دسته‌بندی «بسیار بزرگ» جای دارند و در اکثر موارد به صورت سفارشی و برای مکان‌های خاص بافته می‌شوند. در گذشته ابعاد بسیار بزرگ قالی را برای استفاده در کاخ و دربار پادشاهان و یا برای پهن کردن در اماکن مذهبی می‌بافتند. در حال حاضر نیز این فرش‌ها به صورت سفارشی تولید می‌شوند و به عنوان مثال می‌توان به فرش نفیسی اشاره کرد که توسط 1200 بافنده‌ی ماهر ایرانی برای آراستن مسجد شیخ زاهد در امارات متحده عربی و به ابعاد 5627 متر مربع در ایران بافته شد و لقب بزرگترین فرش دستباف جهان را دارد. یا در مثالی دیگر، می‌توان به گزارشات تاریخی که از فرش معروف دوره ساسانی یعنی فرش نفیس و جواهرنشان «بهارستان» در دست است اشاره کرد که ابعاد آن را حدود 1000 متر مربع ذکر می‌کنند. این فرش گرانبها با استناد به منابع تاریخی، برای آراستن کاخ یزدگرد سوم آخرین پادشاه ساسانی، بافته شده بود که در نهایت سپاهیان عرب آن را به غنیمت برده و قطعه‌قطعه کردند.  
لازم به ذکر است که ابعاد قالی دستباف معمولاً به گونه‌ای مشخص می‌شود که مابین طول و عرض آن یک متر اختلاف بوده و طول فرش یک متر از عرض آن بیشتر باشد.

ابعاد قالیچه دستباف

بر اساس معیار اندازه‌گیری فرش‌های دستباف، فرش‌های کوچک‌تر از 6 مترمربع را قالیچه می‌نامند. قالیچه‌ها نیز به لحاظ ابعاد، متفاوت هستند و برای مقاصد مختلفی بافته می‌شوند. در این مقاله قصد داریم به ابعاد و اندازه‌های رایج برای بافت قالیچه‌های دستباف در ایران می‌پردازیم و اشاره‌ای مختصر به کاربرد این دسته از فرش‌های دستباف خواهیم داشت.

انواع قالیچه دستباف به لحاظ اندازه

قالیچه‌ها به لحاظ ابعاد، از کوچک‌ترین نوع قالی نیز کوچک‌تر هستند و همانطور که اشاره شد، به فرش‌های کوچک‌تر از چهار متر مربع قالیچه گفته می‌شود. قالیچه‌های دستباف نیز به لحاظ اندازه انواع مختلفی دارند و آن‌هارا می‌توان در دو دسته‌ی قالیچه‌های پرده‌ای و قالیچه‌های دو ذرعی تقسیم‌بندی نمود. در ادامه به توضیح هر یک می‌پردازیم.

قالیچه پرده‌ای

در صورتی که ابعاد قالیچه دستباف در حدود 1.5×2.5 یا 2.8×1.7 متر مربع باشد به آن قالیچه‌ بزرگ یا اصطلاحاً «پرده‌ای» گفته می‌شود. کاربرد این نوع از فرش‌ها که معمولاً با استفاده از الیاف بسیار مرغوب پشم و ابریشم و در رجشمار بالا بافته می‌شوند، همانطور که از نام آن پیداست، به‌عنوان پرده است و به‌صورت آویز استفاده می‌شوند. بنابراین مهم است که فرش پرده‌ای به گونه‌ای بافته شود که دارای وزن استاندارد باشد و بتوان آن را به‌صورت آویز استفاده کرد. در مورد فرش‌های پرده‌ای لازم است به این نکته جالب اشاره کرد که استفاده از فرش به‌عنوان پرده در واقع هیچ‌گاه جزعی از فرهنگ و سنت‌های ایرانی نبوده است و دلیل استفاده از فرش‌ به‌عنوان پرده را باید در جایی دیگر جست‌وجو کرد. به عقیده‌ی پرویز تناولی هنرمند برجسته‌ی ایرانی، پس از ورود صنعت چاپ به ایران و به دنبال آن انتشار تصاویر پرده‌های قلمکار ایرانی در این کتاب‌ها، متعاقباً تصاویر این پرده‌های قلمکار که به لحاظ اندازه مشابه فرش بودند، مورد الهام و تقلید بافندگان ایرانی قرار گرفت و اصطلاح پرده‌ای و بافت قالیچه‌هایی با کارکرد پرده، پس از آن در ایران رواج یافت.

کاربرد قالیچه‌های پرده‌ای دستباف

کاربرد قالیچه پرده‌ای همانطور که از نام آن پیداست، به‌عنوان پرده برای آویختن در فضای مورد نظر است. در واقع این پرده به‌عنوان حفاظی عالی در مقابل عبور هوای گرم و سرد به داخل خانه، همچنین حفاظی حائل میان بخش‌های خصوصی خانه و جداسازی فضاهای زنانه به کار می‌رود. برخی از فرش‌های پرده‌ای شکافی در میان دارند و سطح پرده از مقطع عرضی به دو قسمت مساوی تقسیم شده است تا ورود و خروج از آن راحت‌تر صورت بگیرد. استفاده از فرش‌های پرده‌ای در میان عشایر و چادرنشینان نیز رایج است. همچنین گاهی اوقات فرش‌های پرده‌ای بسیار نفیس، به‌صورت دو رو نیز بافته می‌شوند، یعنی نقش فرش از هر دو روی آن قابل‌مشاهده است. گاهی اوقات حتی این فرش‌های دو رو به نحوی بافته می‌شوند که هر طرف فرش یک نقش متفاوت دارد، و این‌گونه فرش‌ها بسیار منحصر به فرد و گرانبها هستند و نمونه‌هایی از این قالیچه‌های پرده‌ای دو رو را در حرم امامان می‌توان مشاهده کرد که معمولاً برای آویختن در شبستان‌ها مورد استفاده قرار گفته‌اند. در برخی نمونه‌ها نیز هر دو روی قالیچه پرده‌ای طرحی یکسان، اما رنگ‌بندی متفاوتی دارند.

قالیچه‌های سجاده‌ای یا دو ذرعی

نوع دیگری از قالیچه‌های دستباف به دو ذرعی یا سجاده‌ای معروف هستند. در واقع قالیچه‌هایی با ابعاد متوسط به نام سجاده‌ای یا دو ذرعی شناخته می‌شوند و ابعاد تقریبی آن حدود 210×150 سانتی‌متر است. قالیچه‌های سجاده‌ای عموماً با طرح محرابی بافته می‌شوند و کاربرد آن نیز به‌عنوان زیرانداز در هنگام عبادت است. بسیاری از انواع قالیچه‌های دو ذرعی یا محرابی، به‌منظور استفاده در اماکن مذهبی همچون مساجد و حسینیه‌ها بافته می‌شوند. همچنین بسیاری از فرش‌های معروف به شیر یکی‌پیچ استان کرمان که در دسته‌ی فرش‌های نقش برجسته قرار می‌گیرند، در ابعاد دو ذرعی بافته می‌شوند. کاربرد قالیچه‌های ابعاد متوسط مانند دو ذرعی برای زمانی است که فضایی داریم که در آن قالی با ابعاد شش متری جای نمی‌گیرد، بنابراین می‌توان برای پر کردن این فضا از فرش دو ذرعی استفاده نمود. همچنین گاهی تصمیم داریم که فرشی را برای فضا استفاده کنیم که به اندازه‌ای باشد تا سطح فرش به وسیله‌ی مبلمان پوشیده نشود و تمامی طرح و نقش آن قابل‌مشاهده باشد. در اینگونه موارد نیز استفاده از قالیچه‌های دو ذرعی بسیار مناسب است.

قالیچه‌های دستباف در اندازه کوچک (ذرع ونیم، کلگی، کناره)

در سیستم اندازه‌گیری فرش دستباف ایرانی، اندازه‌های کوچک‌تر از قالیچه‌ی دو ذرعی و سجاده‌ای نیز وجود دارد که با اسامی متفاوتی نام‌گذاری شده و کاربردهای مختلفی نیز دارند. این دستبافته‌ها که هر یک دارای ابعاد و اندازه منحصر به خود است با نام‌های ذرع و نیم، چارک، دورنما، کلگی، پشتی، پادری و کناره شناخته می‌شودند. در ادامه به معرفی هر یک از این انواع دستبافته‌های ایرانی خواهیم پرداخت.

فرش‌های ذرع و نیم و ذرع و چارک 

«ذرع» در واقع یک واحد اندازه‌گیری متداول در گذشته بوده است. هر ذرع معادل حدوداً 104 تا 112 سانتی‌متر می‌باشد. در حوزه‌ی فرش دستباف، از واحد ذرع، به منظور اندازه‌گیری تراکم فرش، تعداد گره‌ها و ردیف بافت‌هایی که در یک فرش وجود دارد، استفاده می‌شود. حال در دامه، به تعریف فرش ذرع و نیم می‌پردازیم. ذرع و نیم به قالیچه‌های کوچکی گفته می‌شود که به لحاظ ابعاد از فرش دو ذرعی کوچکتر هستند. فرش‌های ذرع و نیم معمولاً با ابعاد حدودی 100×150 سانتی‌متر و ابعاد مشابه آن بافته می‌شوند. همچنین در بازار فرش دستباف، قالیچه‌های کوچک‌تر از ذرع و نیم را به‌عنوان ذرع و چارک می‌شناسند. ابعاد رایج قالیچه ذرع و چارک حدوداً 130×80 سانتی‌متر است. فرم فرش‌های ذرع و نیم و ذرع و چارک غالباً به حالت مربع شکل نزدیک است. چرا که بین طول و عرض این قالیچه‌ها اختلاف کمی وجود داشته و از نظر ابعاد کوچک هستند. همچنین نوعی دیگر از قالیچه‌ دستباف در ایران وجود دارد که معروف به «موصل» است و با اندازه‌ی حدودی 130×200 سانتی‌متر بافته می‌شود. قالیچه‌های موصل اغلب در استان کردستان و همدان بافته می‌شوند و شهرهای ملایر، تویسرکان، همدان، خوی، کبودر آهنگ و سنقر از جمله مهمترین مراکز بافت این دسته از فرش‌ها هستند. به لحاظ قیمت قالیچه‌های موصل جزو فرش‌های ارزان محسوب می‌شوند و این امر به این دلیل است که کیفیت بالایی ندارند. این قالیچه‌ها را به این دلیل که در گذشته در شهر موصل عراق به فروش می‌رفتند؛ قالیچه موصل نام‌گذاری کرده‌اند.

چگونگی کاربرد واحد ذرع

مقدار ذرع در شهرهای مختلف ایران متفاوت است. به عنوان مثال، ذرع اصفهان معادل 104، و ذرع تبریز معادل 112 سانتی‌متر است. در اصفهان، فرشی با رجشمار 70 به این معنا است که در هر 6.5 سانتی‌متر از فرش، 70 گره وجود دارد. همان فرش در سیستم اندازه‌گیری تبریز، در هر 7 سانتی‌متر 70 گره دارد. این امر نشان‌دهنده این است که تراکم فرش اصفهان از فرش تبریز بیشتر است. به عبارت دیگر، هرچه تعداد گره‌ها در واحد 6.5 یا 7 سانتی‌متر بیشتر باشد، تراکم فرش نیز بیشتر، و فرش دارای ظرافت بافت بیشتری است. اصطلاح رجشمار، در واقع به تعداد گره‌های موجود در یک فرش در واحد 6.5 یا 7 سانتی‌متر گفته می‌شود.

قیمت فرش ذرع و نیم

قیمت فرش‌های ذرع و نیم بسته به موارد مختلفی که به آن اشاره می‌کنیم، متفاوت است. به عنوان مثال، دو شهر تبریز و اصفهان از جمله مهمترین مراکز بافت فرش ذرع و نیم هستند، اما قیمت این فرش در بازار هر یک از این شهرها متفاوت از دیگری است. تعیین قیمت برای یک فرش ذرع و نیم به موارد زیر بستگی دارد:   
-    ابعاد فرش ذرع و نیم  
-    مکان تولید فرش  
-    نقش و طرح فرش ذرع و نیم  
-    جنس الیاف به کار رفته در فرش ذرع و نیم  
-    بافنده فرش ذرع و نیم  
-    شرایط اقتصادی بازار فرش هنگام خرید فرش ذرع و نیم  
-    قیمت ارز  
-    و غیره

طرح و نقش در فرش ذرع و نیم

فرش ذرع و نیم نیز مانند سایر ابعاد فرش دستباف، با طرح‌ها و نقوش متفاوت بافته می‌شود. معروفترین نقش‌ها برای بافت فرش ذرع و نیم شامل طرح‌های سنتی مانند بته جقه، لچک و ترنج، ذرع و نیم سالاری، ذرع و نیم خطیبی و غیره است. در ادامه به توضیح برخی طرح‌ها و نقوش رایج فرش ذرع و نیم می‌پردازیم.

فرش ذرع و نیم طرح خطیبی

ذرع و نیم طرح خطیبی، یکی از انواع فرش ذرع و نیم است که به دست هنرمندان و بافندگان چیره دست ایرانی بافته می‌شود. بافت یک فرش ذرع و نیم خطیبی با وجود اندازه کوچک آن، حدود 2 سال و یا حتی گاهی بیشتر به طول می‌انجامد. فرش ذرع و نیم خطیبی با الیافی همچون ابریشم، پشم و پنبه در ابعاد 1.5 متر مربع بافته می‌شود.

فرش ذرع و نیم با طرح سالاری

ذرع و نیم سالاری، از جمله طرح‌های محبوب برای فرش دستباف و حتی ماشینی ایرانی است که عموماً به منظور استفاده در فضاهای کوچک خانه، تهیه می‌شود. این فرش نیز با ابعاد 1.5 متری بافته می‌شود، و با اینکه دارای نقشی سنتی است، اما همخوانی مناسبی با فضای دکوراسیون مدرن دارد.

فرش ذرع و نیم با طرح بیجار 

فرش ذرع و نیم طرح بیجار، از اصیل‌ترین انواع فرش دستباف است که پیشینه‌ی آن به دوران صفوی باز می‌گردد. فرش ذرع و نیم بیجار دارای ساختاری مستحکم است، و این امر سبب افزایش طول عمر و دوام این فرش می‌شود. ابعاد این فرش نیز همانند دو مورد قبلی، 1.5 متر است.

«کلگی» چیست؟

«کلگی» یا «سرانداز» یا «میان قالی» به نوعی از فرش دستباف گفته می‌شود که با ابعاد حدودی 2×4 یا 3×6 و گاهی حتی بزرگ‌تر از این اندازه نیز بافته می‌شود و معمولاً ابعاد آن به نحوی است که طول آن یک و نیم الی دو برابر عرض آن باشد. پس فرم اصلی فرش در ابعاد کلگی به صورت یک مستطیل کشیده با عرض کمتر و طول بیشتر است. کاربرد قالیچه کلگی اغلب این است تا با کنار هم قرار دادن دو یا سه عدد از آن، بشود اتاق بزرگی مانند سالن تجمع یا بار عام را مفروش کرد. کاربرد فرش‌های کلگی و پرده، اغلب جهت استفاده در کاخ‌ها و قصرهای پادشاهان بوده است. همچنین کلگی را برای فرش کردن راه‌پله و راهروهای عریض نیز به کار می‌برند. علاوه بر این، گاهی کلگی را برای پهن کردن در قسمتهایی از فضا که با فرش اصلی پوشانده نشده است، استفاده می‌کنند. در گذشته، استفاده از این ابعاد فرش دستباف در میان عشایر و چادرنشینان بسیار رایج بوده است؛ چرا که به لحاظ ابعاد و اندازه به راحتی قابل حمل است و علاوه بر آن با کنار هم قرار دادن تعدادی از این فرش در کنار هم می‌توان فضای وسیعی را مفروش کرد.

«کناره» دستباف و ابعاد و کاربرد آن

«کناره» اصطلاحاً به فرش‌های دستباف باریکی گفته می‌شود که با عرض کم و طول بسیار زیاد، برای مفروش کردن راه‌پله‌ها و راهرو‌های باریک مورد استفاده قرار می‌گیرند. قالیچه‌های معروف به کناره غالباً با عرض 60 سانتی‌متر و طول متغیر 4، 8، 10 متر و یا حتی بیشتر بافته می‌شوند. در واقع هر فرشی که با عرض کم و طول زیاد بافته شود، در دسته کناره قرار می‌گیرد. در مقایسه با ابعاد قالیچه‌های کلگی، کناره‌ها دارای عرض کمتر و طول بیشتری هستند. علاوه بر این، گاهی اوقات بافندگان با توجه به ضرورت و نیاز، کناره‌هایی به نام «خرک» می‌بافند که طول آن کمتر از فرش کناره است. ابعاد تقریبی خرک حدوداً به عرض 80 تا 90 سانتی‌متر و طول 230 تا 180 سانتی‌متر است. فرش‌های کناره و خرک معمولا برای پوشاندن جای خالی و بدون فرش اتاق استفاده می‌شوند. همچنین همانطور که گفته شد، کناره‌ها و خرک‌ها برای پهن کردن در فضاهای کم عرض و بلند مانند راه‌پله و راهرو کاربرد دارند.

پادری و پشتی دستباف   
 

فرش‌های دستباف ایرانی به لحاظ ابعاد و اندازه تنوع بالا و انواع مختلفی دارند. این امر به دلیل ان است که بافندگان خوش ذوق ایرانی سعی نموده‌اند که برای آراستن هر فضا و به منظور هر کارکردی، فرشی متناسب با آن را طراحی و تولید کنند. در میان فرش‌های زیبای دستباف ایرانی قالی‌هایی با ابعاد بزرگ مانند 12 متری و حتی بیشتر از آن می‌توان مشاهده کرد تا ابعاد بسیار کوچک همچون قالیچه‌های معروف به پادری و پشتی. در حقیقت، قالیچه‌های بسیار کوچک دستباف غالباً با نام‌های پادری، پشتی و پاتختی، شناخته می‌شوند. این قالیچه‌ها با ابعاد تقریبی 50×60 و 60×90 سانتی‌متر و یا کوچکتر بافته می‌شوند. کاربرد این قالیچه‌های کوچک همانطور که از نام آن پیداست به‌عنوان رویه پشتی، پادری و یا گستردن کنار تختخواب است. اندازه رایج برای تولید پادری معمولاً 30×40 سانتی‌متر است و شهرهای کرمان و سراب از جمله مناطقی هستند که بافت پادری در آن رواج دارد. استفاده از پادری در فضاهایی مانند جلوی درب ورودی، ورودی سرویس بهداشتی و حمام، ورودی و داخل اتاق خواب و سایر فضاهای کوچک و مشابهی است که قصد داریم با استفاده از فرش پوشانده شوند.

پشتی دستباف

بافت رویه پشتی نیز برای تولید نشیمن‌گاه و تکیه‌گاه‌های رایج و مورد استفاده در منازل سنتی ایرانی کاربرد دارد. پشتی‌های دستباف در هر یک از مناطق قالی‌بافی ایران، با طرح و رنگ مخصوص به خود تولید می‌گردند. از آنجا که پشتی‌ها به صورت جفتی خریداری و استفاده می‌شوند، معمولا به صورتی بر روی دار قالی چله کشی می‌‌شود که بتوان پس از اتمام یکی، دیگری را نیز بر همان چله‌ها بافت. در سالهای اخیر، قالیچه‌های بسیار کوچکی (کوچکتر از پشتی) و با ابعاد مربع تولید شده است که به عنوان کوسن در مبلمان استفاده می‌شوند.

فرش معروف به «دورنما»

علاوه بر این در برخی از مناطق همچون تبریز، کاشان و کرمان بافت نوعی فرش به نام «دورنما» نیز مرسوم است که به لحاظ ابعاد بزرگ‌تر از پادری، اما از یک متر مربع نیز کوچک‌تر هستند. فرش دورنما معمولاً مزین به نقوش طبیعت و گل و گیاه است و به صورت تزئینی و به شکل تابلو بر دیوار نصب می‌شود. بنابراین، طبق آنچه گفته شد، بافنده ایرانی برای هر کاربردی، فرش متناسب با آن را طراحی نموده و بافته است. از کفپوش کف اتاق گرفته تا پرده و راهرو و دیوارکوب و غیره، تمامی بخش‌ها را می‌توان با این هنر اصیل و زیبای ایرانی آراست و از دیدن این همه طرح و رنگ و زیبایی لذت برد.

انتخاب فرش متناسب با فضا

همانطور که گفته شد، معیارهای مختلفی هستند که بایستی هنگام انتخاب فرش دستباف مناسب مورد توجه قرار بگیرند. در نظر گرفتن ابعاد و اندازه فرش و تناسب آن با فضایی که قرار است با آن مفروش شود، یکی از مهمترین معیارها برای انتخاب فرش مناسب است. اگر ابعاد فرش متناسب با فضای مورد استفاده انتخاب نشود، یا به خوبی مکان مورد نظر را نمی‌پوشاند و برای آن فضا چه به لحاظ بصری و چه به لحاظ فنی کوچک است، و یا اینکه به اندازه‌ای بزرگ است که بخش زیادی از آن تحت تأثیر سایر اجزای دکوراسیون همچون مبل، صندلی، میز و غیره قرار گرفته و پوشانده می‌شود. این امر علاوه بر اینکه سبب می‌شود طرح و نقش و زیبایی فرش دستباف به خوبی دیده نشده و به اصطلاح به چشم نیاید و به لحاظ بصری زیبا نیست، باعث آسیب دیدگی فرش نیز خواهد شد. پس همخوانی فرش با فضای مورد استفاده امری است که بایستی در درجه اول هنگام خرید فرش مناسب به آن توجه نمود. پس از تعیین اندازه مناسب، نوبت به انتخاب فرش دستباف به لحاظ طرح و نقش و رنگ می‌رسد. مهم است که هنگام انتخاب فرش برای فضای مورد نظر، به فرم، رنگ و استایل سایر اجزای دکوراسیون همچون مبلمان، پرده، رنگ کف و دیوارها، میزان و رنگ نور مکان و سایر تزئینات مورد استفاده در فضا توجه نمود. از آنجا که فرش یکی از مهمترین و مؤثرترین اجزا در تعیین سبک دکوراسیون است، بنابراین هنگام انتخاب آن باید مد نظر داشت تا به لحاظ هارمونی رنگی با سایر اجزای فضای مورد نظر هماهنگ باشد. استفاده از فرشی دستباف و بسیار زیبا که هماهنگی و همخوانی لازم را به لحاظ رنگ و طرح با فضای اطراف خود ندارد، علاوه بر  این که سبب می‌شود به لحاظ بصری تأثر نامطلوبی بر ذهن بگذارد، زیبایی‌های فرش را تحت تأثیر قرار داده و آن را پنهان می‌کند. به عنوان مثال انتخاب یک فرش با طرح پرکار ختایی و گلدار و رنگ غالب لاکی، مناسب برای استفاده در یک دکوراسیون با سبک مینیمال نیست. به همین ترتیب مثال‌های فراوانی از این دست می‌توان بیان کرد که انتخاب رنگ و طرح مناسب برای هر فضای خاص، به چه شکل می‌تواند باشد. پس ابعاد و اندازه، و همچنین طرح و رنگ فرش دستباف، دو معیار اساسی و تعیین کننده در انتخاب فرش دستباف برای دکوراسیون هستند که هر خریداری بایستی آنها را در کنار سایر معیارها همچون میزان بودجه، کیفیت مواد مورد استفاده در بافت و اصالت فرش انتخابی، در نظر بگیرد.  

شما می‌توانید جهت خرید فرش دستباف ، خرید گلیم و گبه دستباف و همینطور خرید تابلو فرش دستبافت به صورت اینترنتی و آنلاین از فروشگاه فرش هویدا استعلام گرفته و کلیه سفارشات خود را ثبت نمایید و هرجای دنیا که هستید کمتر 4 روز کاری آنرا در آدرس مورد نظر تحویل بگیرید  

اگر علاقه مند به مطالعه سایر مقالات در زمینه  فرش دستباف و یا تابلو فرش دستباف هستید، به قسمت پایگاه مقالات بازرگانی فرش هویدا مراجعه نمایید .