فرش‌های دستباف ایل یموت
یموت‌ها، با اصالت ترکمن وکوچ نشین، ایلی با اکثریت جمعیت در ایران هستند. کیفیت بافته‌های آن‌ها، بهتر از دیگر طایفه‌های ترکمن است و تعدادشان در ترکمنستان و افغانستان بسیار اندک هستند، در حالی که ایل تکه به تعداد بیشتری در آن‌جا وجود دارند. یموت‌ها را بیشتر در منطقه جرگلان و بندر ترکمن و خراسان شمالی، گنبد و آق‌قلا می‌توان یافت که طرح‌های بسیار خوبی در فرش‌های دستباف خود دارند.
مهم‌ترین طرح‌های ایل یموت
طرح‌های شانگی (خوجه رشنایی)
لوزی و خوجه‌قابی از مهم‌ترین طرح‌های ایل یموت هستندو در این طرح، فرش جنبه کاربردی دارد و در اندازه شش یا نه متری بافته میشود. طرح گل یموتی که لوزی شکل است و طرح‌های ماری گل و قره قوچو که همان گل سالور است و به وسیله طایفه‌های جعفربای و یموت بافته میشود و طرح بازوبندی و ساروق نیز از طرح‌های یموتی هستند.
طرح انسی
انسی را مادر فرش ترکمن می‌دانند که «انه» در زبان ترکمنی به معنای مادر است و انسی مادر فرش معنا میشود. انسی به طور کلی یک کلمهی روسی است. طرح انسی متعلق به ایران نیست، بلکه ترکمنهای ترکمنستان آن را میبافتند که بعد از انقلاب به دلیل زیبایی طرح، به ایران آورده شده است و اصالت آن به ترکمنستان برمیگردد. در واقع شمای کلی طرح انسی، به دلیل دین مسیحیت که در روسیه رواج داشت، شبیه یک صلیب است که بعضی آن را نماد چادر ترکمن نیز می‌دانند. به انسی پرده هم گفته میشود که این طرح امروزه به صورت دو رو بافته میشود که در گذشته کمتر به این صورت بوده است.
فرش‌های دورو در ایل یموت
دو رو بودن فرش‌ها و استفاده از ابریشم در آن‌ها، از خصوصیات مخصوص یموت‌ها است که در روستای دویدوخ واقع در جرگلان خراسان شمالی ناب‌ترین آن را مشاهده شده است. استفاده از ابریشم در چله‌دوانی و یا تمام ابریشم بودن فرش‌های ترکمن و یموت از تفاوت‌های آن‌ها با فرش‌های بلوچی است که از پشم است.
حاشیه در فرش ترکمن
در فرش ترکمن، در ابتدا و انتهای فرش قسمتی وجود دارد که عالم یا شانه نام دارد و فقط در فرش‌های ترکمنی دیده میشود که می‌تواند وجه تمایز آن با فرش‌های بلوچی باشد. بعد از حاشیه کوچک، حاشیه بزرگ است که دارای قاب‌هایی است که شلفه (قاب) نامیده میشود. می‌توان گفت در اکثر فرش‌های ترکمنی عالم و شلفه وجود دارد. پس از حاشیه‌ها، متن فرش مشاهده میشود که دارای گل‌های بزرگ ماری‌گل و گل‌های کوچک با نام آراگل است. درنقش ماری‌گل، که جای پای بچه شتر است، جای پای پرستو نیز در چهار طرف نقش دیده میشود که گاهی از آن به پوزه خوک تعبیر میشود که احتمالاً از نقوش غیراسلامی است. در مورد حاشیه کوچک فرش ترکمن می‌توان چنین گفت که هر نقشی که در این حاشیه‌ها وجود دارد، همان نقش به صورت قرینه، در طرف دیگر حاشیه بزرگ تکرار میشود و هر فرش دارای یک حاشیه بزرگ است و بیشتر از آن تجاوز نمی‌کند ولی تعداد حاشیه کوچک می‌تواند بیشتر شود.
تکنیک بافت در فرش‌های ترکمن و یموت
مکانیزم بافت و پودکشی
فرش‌های عشایری در تمام ایران تخت بافت هستند و ترکمن‌ها هم از این قاعده مستثنی نیستند و از یک پود نازک استفاده می‌کنند. در فرش‌های آن‌ها هم گره متقارن و هم نامتقارن دیده میشود.
نوع دار و چله‌کشی
همچنین ترکمن‌ها از دارهای افقی استفاده می‌کنند و با دست می‌بافند و قلاب به کار نمی‌برند که البته جدیداً در بعضی موارد از قلاب و دار عمودی استفاده می‌کنند و این در حالی است که اصالت را حفظ کردند ولی آن را تکامل بخشیده‌اند. پس بنابراین ترکمن‌ها فرش‌هایی با سایز بزرگ هم دارند. درواقع، برای بافت فرش‌هایی در ابعاد کوچک و قالیچه، از دارهای افقی استفاده میشود؛ اما فرش‌های بزرگ‌تر (9 متری، 12 متری و غیره) بر روی دارهای عمودی چله‌کشی و بافته می‌شوند. همچنین ترکمن‌ها به بافت فرش‌های دورو نیز شهرت دارند و هنگام بافت این فرش‌های نفیس نیز از دار عمودی استفاده می‌کنند تا بتوانند از پشت و روی فرش به طور همزمان گره بزنند.
جنس الیاف مورد استفاده
در چله‌دوانی ترکمن‌ها، گاهی اوقات چله‌ها از جنس ابریشم است؛ اما به طور کلی مواد اولیه در بافت فرش‌های این طایفه که شامل تار و پود است، در اکثر موارد از پشم است و به ندرت از موی بز نیز استفاده میشود. پود در فرش ترکمن معمولاً به رنگ قرمز سوخته رنگ‌آمیزی میشود. بخش اصلی الیاف مورد استفاده در فرش‌بافی ترکمن‌ها همواره پشم است و بهترین جنس پشم گوسفند که استفاده می‌گردد، به نژاد ایرانی و قبیله‌ی تکه متعلق است و خارچین نامیده میشود. ترکمن‌ها این الیاف پشم محلی و مرغوب را با استفاده از رنگ‌های گیاهی رنگ می‌کنند. بافت فرش در میان این قوم به دست زنان و دختران انجام میشود. برای پود نازک در فرش‌های ترکمن، گاهی از پنبه نیز استفاده میشود. ترکمن‌ها فرش‌هایی یک پود (یک دمه) با پود نازک می‌بافند که پود آن از جنس پنبه است و تار آن‌ها، از جنس پشم است که البته ترکمنهای مشهد و اطراف آن، تمام ابریشم و ظریف است.
ترکیب رنگی در فرش ترکمن
در ترکمن قدیم از رنگ‌های لاکی، کرم و مشکی استفاده می‌شده است. قرمز قدیم کمی تیره‌تر بود، ولی هم اکنون به جای قرمز تیره(لاکی)، از رنگ مسی که جدیداً وارد شده است استفاده میشود. بنابراین در رنگبندی جدید ترکمن بر اساس همان رنگ و نقشه قدیم از مسی ترکمن (روناس) و رنگ کرم استفاده میشود و نقوش با رنگ سیاه نیز دورگیری می‌شوند. بنابراین در رنگبندی جدید ترکمن، همان رنگ‌های قدیمی مشاهده میشود و فقط رنگ لاکی جای خود را به روناس داده است. البته هم اکنون رنگ‌های شیمیایی نیز وارد این فرش‌ها شده است که مرغوبیت آن‌ها را کاهش داده است.
حفظی بافی ترکمن‌ها
ترکمن‌ها حفظی باف یا به تعبیری ذهنی باف هستند به این منظور که ترکیب کلی طرح را از روی نقشه می‌خوانند و چینش آن را به صورت حفظی، آنچه که در ذهنشان باقی مانده است می‌بافند به طوری که تنها ده در صد از کار را به نقشه کار نگاه می‌کنند و از روی آن می‌بافند و برای ادامه هیچ وابستگی به نقشه ندارند و می‌توانند حتی از طرح‌های هندسی دیگر استفاده کنند که متعلق به جاهای دیگر است که شامل نقوش بلوچ نیز میشود. هندسی بودن طرح‌های بلوچ و ترکمن نیز می‌تواند دلیل دیگری بر تاثیرات متقابل آن‌ها باشد که به راحتی می‌تواند اجرا شود. باید بیان کرد که بلوچ‌ها نیز ذهنی باف هستند و نقشه‌ها را بر اثر تکرار حفظ کرده‌اند و نیاز چندانی به نقشه ندارند. آن‌ها نقشه را با نوع رنگ مورد استفاده با زبان ساده به صورت شعر درآورده که به راحتی می‌توان آن حفظ کرد.
شما می‌توانید جهت خرید فرش دستباف ، خرید گلیم و گبه دستباف و همینطور خرید تابلو فرش دستبافت به صورت اینترنتی و آنلاین از فروشگاه فرش هویدا استعلام گرفته و کلیه سفارشات خود را ثبت نمایید و هرجای دنیا که هستید کمتر 4 روز کاری آنرا در آدرس مورد نظر تحویل بگیرید
اگر علاقه مند به مطالعه سایر مقالات در زمینه فرش دستباف و یا تابلو فرش دستباف هستید، به قسمت پایگاه مقالات بازرگانی فرش هویدا مراجعه نمایید .
انتشار دیدگاه
توجه کنید که پس از ثبت دیدگاه ، اطلاعات خصوصی شما منتشر نخواهد شد
